Giám mục Phó Vĩnh Long

Ngày 27 tháng 5 năm 2000, Giáo hoàng Gioan Phaolô II bổ nhiệm linh mục Tôma Nguyễn Văn Tân làm giám mục phó giáo phận Vĩnh Long để thay thế giám mục Raphael Nguyễn Văn Diệp về hưu vì lý do sức khoẻ. Cùng trong đợt bổ nhiệm này, giáo hoàng còn bổ nhiệm linh mục Phaolô Tịnh Nguyễn Bình Tĩnh làm giám mục phó Giáo phận Đà Nẵng.[1] Tính đến năm 2014, Nguyễn Văn Tân là giám mục duy nhất xuất thân từ Tiểu chủng viện thánh Philipphê Phan Văn Minh.[8]

Ngày 15 tháng 8 năm 2000, giáo phận Vĩnh Long tổ chức ba dịp kỉ niệm: 60 năm linh mục của giám mục chính tòa Giacôbê Nguyễn Văn Mầu, ngân khánh giám mục của nguyên giám mục phó Raphael Nguyễn Văn Diệp đồng thời là lễ tấn phong giám mục của tân giám mục Nguyễn Văn Tân.[4] Phần nghi thức truyền chức giám mục được cử hành bởi vị chủ phong là giám mục Giacôbê Nguyễn Văn Mầu và hai vị phụ phong là giám mục chính tòa Giáo phận Qui Nhơn Phêrô Nguyễn Soạn và giám mục Nguyễn Văn Diệp. Tân giám mục chọn cho mình khẩu hiệu: "Ambulate in Dilectione" ("Hành trình trong Đức Ái").[9][10]

Lễ tấn phong giám mục được tổ chức sáng ngày 15 tháng 8 tại nhà thờ chính tòa. Cử hành buổi lễ có khoảng 14 giám mục cùng với khoảng 300 linh mục thuộc nhiều giáo phận đồng tế. Tham dự lễ tấn phong còn có các tu sĩ nam nữ, các thân nhân của các giám mục dâng lễ và các đại diện các giáo xứ, giáo dân. Riêng thành phần giáo dân tham gia rất đông, và có một số phải tham gia lễ bên ngoài nhà thờ dưới sàn gầm nhà thờ thông qua hệ thống các màn hình chiếu trực tiếp. Giáo hoàng Gioan Phaolô II cũng gửi tông sắc bổ nhiệm, trong văn thư có đoạn:[4]

Giám mục chính tòa Vĩnh Long

Ngày 3 tháng 7 năm 2001, Tòa Thánh loan tin Giáo hoàng chấp nhận đơn xin về hưu của giám mục Nguyễn Văn Mầu. Giám mục phó Nguyễn Văn Tân tiếp nhận vai trò giám mục chính tòa Giáo phận Vĩnh Long trong cùng ngày.[2][11]

Cơn bão số 9 năm 2006 (Durian) đi vào miền Nam Việt Nam, qua phần đất thuộc giáo phận Vĩnh Long. Cơn bão đi qua đã tàn phá nặng nề các cơ sở vật chất như nhà dân, nhà thờ, các vườn cây bị phá hủy, cùng với vụ lúa bị mất trắng do dịch bệnh rầy nâu trước đó, để lại khung cảnh điêu tàn. Lúc này giám mục Tôma Nguyễn Văn Tân đã viết thư kêu gọi sự hỗ trợ. Giám mục Tân cho biết, giáo phận Vĩnh Long trong hoàn cảnh khốn khổ xin được hỗ trợ bằng lời cầu nguyện hay vật chất, thông qua Ủy ban Bác ái Xã hội trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam.[12]

Ngày 17 tháng 12 năm 2007, giám mục Nguyễn Văn Tân cử hai linh mục đến gặp linh mục Quản lý (còn gọi là Bề trên) dòng Đồng Công Gioan Maria Ðoàn Phú Xuân và linh mục này đồng ý khi nào nguyên giám mục phó Raphael Nguyễn Văn Diệp qua đời thì sẽ đưa thi hài về an táng tại Vĩnh Long. Tuy vậy, sau khi giám mục Diệp qua đời, linh mục Xuân cho biết giám mục Diệp đã rời khỏi Vĩnh Long để đi hưu tại dòng, có ý muốn được sống và an táng tại dòng. Giám mục Diệp qua đời ngày 20 tháng 12 và giám mục Tân cử hành lễ cầu nguyện sau đó vào ngày 22 tháng 12 cùng năm.[13]

Tháng 5 năm 2008, giám mục Tân viết thư gửi giáo dân, nói về vấn đề yêu cầu chính quyền trao trả lại cơ sở của Dòng Nữ Tu Thánh Phaolô đã được tiếp quản năm 1977. Cuối thư, ông kêu gọi giáo dân không được im lặng, và cho rằng việc im lặng là đồng lõa với bất công.[6] Ngày 18 tháng 12 cùng năm, Nguyễn Văn Tân nói về phần đất ở số 3 Nguyễn Trường Tộ (nay là Tô Thị Huỳnh), sau văn thư trước nhắc đến lô đất này chuẩn bị được xây dựng thành một khách sạn vào giữa tháng 5 năm 2008. Hoàn cảnh ra đời của bức thư, giám mục Vĩnh Long cho biết là viết sau khi chính quyền công bố việc xây dựng quảng trường tại lô đất này ngày 12 tháng 12 trước đó. Trong thư này, ông nêu lên việc cơ sở của Dòng Tu Viện Dòng Thánh Phaolô bị tháo dỡ năm 2003, bày tỏ sự xót xa của mình đối với cộng đoàn nữ tu bị đuổi ra đường trong hoàn cảnh trắng tay với tội danh mà ông này cho là giả tạo: “đào tạo lớp trẻ bất hạnh trở thành lực lượng chống đối cách mạng giải phóng dân tộc”. Đồng thời, giám mục Tân cũng nêu cảm nghĩ rằng tiếng nói quyền lực đã lấn át tiếng nói của công lý và lương tâm, trong thời đại trọng vật chất hơn đạo đức.[14] Nhận định về bức thư này, linh mục Pascal Nguyễn Ngọc Tỉnh O.F.M. cho rằng tiếng nói của giám mục Nguyễn Văn Tân giống như tiếng kêu trong sa mạc và giám mục Tân sẽ gặp nhiều khó khăn trong công việc mục vụ như: không được xuất ngoại để xin viện trợ, không được cấp phép xây dựng, không được tổ chức các buổi lễ trọng thể,...[15]

Cuối tháng 10 năm 2009, giám mục Nguyễn Văn Tân viết thư ngỏ gửi đến giáo dân nhân dịp lễ Các Thánh. Trong thư, ông đề cập nhiều vấn đề lịch sử giáo phận sau giải phóng năm 1975, tranh chấp đất đai cơ sở cũ dòng nữ Thánh Phaolô. Cuối thư, nhân dịp nói đến địa điểm tranh chấp đang dự tính làm quảng trường cho người dân Vĩnh Long vui chơi, giám mục Tân nhắc lại việc công viên cây xanh Nguyễn Thị Minh Khai trước đó là nghĩa trang Công giáo, còn có rất nhiều hài cốt còn nằm lại trong lòng đất tại địa điểm này.[16] Các linh mục giáo phận Vĩnh Long mà đại diện là các linh mục quản hạt ủng hộ bức thư này của giám mục Tân và bảy tỏ sẽ giải thích cho giáo dân tìm hiểu về giai đoạn lịch sử này của giáo phận.[17]

Nguyễn Văn Tân sống đơn sơ nhưng giàu tình cảm và dành sự quan tâm đặc biệt đến vấn đề ơn gọi tu trì, chủng sinh và giáo dân. Ông từng sang Pháp thăm vị tiền nhiệm là giám mục Antôn Nguyễn Văn Thiện hai lần, lần cuối là vào dịp Ad Limina 2009 của Hội đồng Giám mục Việt Nam. Giám mục Thiện mù lòa trong hơn 40 năm và đã lãng tai, nên giám mục Tân thường nhắn nhủ những người thân quen đến thăm vị này. Giám mục Tân cũng ước mong xây Nhà hưu dưỡng cho các linh mục giáo phận Vĩnh Long. Ngày 16 tháng 10 năm 2010, ông cùng các linh mục cử hành nghi thức đặt viên đá đầu tiên cho việc khởi công xây cất nhà hưu dưỡng và nay đã hoàn thành.[3]

Giám mục Tân cũng dành sự quan quan tâm đến người tiền nhiệm và tổ chức lễ tạ ơn mừng Kim Khánh 50 năm giám mục của giám mục Antôn Nguyễn Văn Thiện tại giáo phận Vĩnh Long ngày 22 tháng 1 năm 2011.[3] Ngày 13 tháng 5 năm 2012, giám mục Thiện qua đời và được chôn cất tại Pháp. Tại Việt Nam, Nguyễn Văn Tân chủ sự lễ cầu nguyện vào ngày 18 cùng tháng tại nhà thờ chủng viện Vĩnh Long, đồng tế còn có hơn 30 linh mục trong giáo hạt Vĩnh Long.[18] Giám mục Tân cũng đề cử đức ông Barnabê Nguyễn Văn Phương, thay mặt ông và đại diện giáo phận Vĩnh Long, từ Rôma bay sang Pháp dự lễ an táng.[3]

Vào dịp mừng lễ kính trái tim vô nhiễm ngày 16 tháng 10 năm 2012, giám mục Nguyễn Văn Tân cho rước tượng Đức Mẹ Fatima thánh du đi khắp các họ đạo lớn nhỏ trong giáo phận thời gian trong vòng một năm nhằm mục đích ban ơn sám hối và chữa lành hồn xác cho các tín hữu. Ông cũng đã cho tổ chức mừng 75 năm thành lập giáo phận Vĩnh Long vào ngày 8 tháng 1 năm 2013.[3]

Ngày 4 tháng 2 năm 2013, Nguyễn Văn Tân tham dự lễ tang người tiền nhiệm là giám mục Giacôbê Nguyễn Văn Mầu. Tang lễ do hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn – tổng giám mục Tổng giáo phận Thành phố Hồ Chí Minh chủ tế, đồng tế có rất nhiều giám mục Việt Nam cùng đông đảo linh mục.[19] Ngày 2 tháng 8 cùng năm, giám mục Tân về quê cử hành thánh lễ an táng cho người anh thứ tư, lúc này gia đình ông chỉ còn lại hai chị em.[3]

Qua đời

Giám mục Nguyễn Văn Tân qua đời vào lúc 21 giờ ngày 17 tháng 8 năm 2013 tại nhà thờ chính tòa giáo phận Vĩnh Long vì bị nhồi máu cơ tim, hưởng thọ 73 tuổi. Giáo phận Vĩnh Long cho biết hai ngày trước đó ông vẫn khỏe mạnh và đã cử hành lễ Ðức Mẹ hồn xác lên trời và kỷ niệm 13 năm làm giám mục. Sự qua đời của ông để lại một Giáo phận Vĩnh Long trống toà vì giáo phận lúc đó chưa có giám mục phó. Trước đó, vào 4 giờ sáng cùng ngày, giám mục Giuse Hoàng Văn Tiệm, giám mục chính tòa Giáo phận Bùi Chu, cũng qua đời vì nhồi máu cơ tim.[20][21] Vậy là cùng một ngày, hai giám mục Việt Nam đương chức qua đời vì nhồi máu cơ tim.[9] Lễ an táng cố giám mục Vĩnh Long được cử hành vào ngày 22 tháng 8 năm 2016 với vị chủ tế là Tổng giám mục Tổng giáo phận Hà Nội Phêrô Nguyễn Văn Nhơn, Chủ tịch Hội đồng Giám mục Việt Nam, đồng tế có tổng giám mục Leopoldo Girelli và 18 giám mục khác và hơn 300 linh mục trong và ngoài giáo phận. Số giáo dân tham dự khoảng hơn 10.000 người,[22] giám mục Phaolô Bùi Văn Đọc, giám mục chính tòa giáo phận Mỹ Tho giảng lễ.[23][24] Thi hài cố giám mục được an táng tại Nhà thờ chính tòa Vĩnh Long.[25][21]

Sau khi giám mục Nguyễn Văn Tân qua đời, giáo phận Vĩnh Long trống tòa, hội đồng linh mục giáo phận chọn linh mục Phêrô Dương Văn Thạnh làm linh mục giám quản.[26] Giáo dân các giáo họ trong giáo phận tích cực cầu nguyện xin cho giáo phận có Tân giám mục.[27] Ngày 7 tháng 10 năm 2015, Giáo hoàng Phanxicô bổ nhiệm linh mục Phêrô Huỳnh Văn Hai hiện là Trưởng ban mục vụ văn hóa và là thành viên Ban Giảng huấn của giáo phận làm giám mục chính tòa giáo phận Vĩnh Long, kế vị giám mục Nguyễn Văn Tân qua đời cách đó hai năm.[26]